แม้ว่าวรัตน์พลยืนยันว่าธุรกิจถูกกฎหมาย แต่หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น กองบังคับการปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลยี (CCIB) และกองบังคับการปราบปรามการกระทำความผิดเกี่ยวกับผู้บริโภค (CPPD) กำลังสืบสวนธุรกิจของ The iCon Group เกี่ยวกับการฉ้อโกงและการละเมิดกฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค ธุรกิจนี้มีรายได้กว่า 5 พันล้านบาทในปี 2567 แต่ยังมีผู้ที่ออกมาร้องเรียนว่าพวกเขาไม่ได้รับสินค้าแม้จะลงทุนไปแล้วก็ตาม
The iCon Group: กลยุทธ์และผลกระทบของธุรกิจ MLM คล้ายแชร์ลูกโซ่
จากข้อมูลเกี่ยวกับธุรกิจ MLM (Multi-Level Marketing) และข้อกล่าวหาที่เกี่ยวข้องกับบริษัท The iCon Group ซึ่งเป็นประเด็นที่ได้รับความสนใจอย่างมากในประเทศไทย ข้อมูลและข้อสงสัยที่ถูกเปิดเผยชี้ให้เห็นถึงรูปแบบและกลยุทธ์การดำเนินธุรกิจที่มีลักษณะคล้ายแชร์ลูกโซ่ (Ponzi Scheme) ซึ่งเป็นการระดมทุนที่ผิดกฎหมาย หลักการของธุรกิจลักษณะนี้เป็นที่วิพากษ์วิจารณ์เนื่องจากความคลุมเครือในโครงสร้างรายได้และการดำเนินงานที่อาจเป็นอันตรายต่อผู้เข้าร่วม
1. การชักชวนเข้าร่วมเครือข่ายมากกว่าการขายสินค้า
The iCon Group ถูกวิจารณ์ว่าใช้กลยุทธ์ในการชักชวนคนเข้าร่วมเครือข่ายเพื่อรับผลตอบแทน โดยเน้นการหาสมาชิกใหม่มากกว่าการขายสินค้าจริง จึงส่อให้เห็นถึงลักษณะของธุรกิจแชร์ลูกโซ่ ธุรกิจประเภทนี้สร้างรายได้ให้กับสมาชิกเก่าผ่านการนำเงินของสมาชิกใหม่มาหมุนเวียนในระบบ เมื่อไม่มีสมาชิกใหม่เข้ามา ธุรกิจจะไม่สามารถดำเนินต่อไปได้ซึ่งเป็นความเสี่ยงอย่างมาก
2. ราคาต้นทุนสินค้ากับการแข่งขันในตลาด
ปัญหาที่พบคือ สินค้าของบริษัทอาจมีราคาสูงเกินจริง แต่ถูกขายในราคาต่ำกว่าต้นทุน หรือสินค้าไม่สามารถแข่งขันในตลาดได้ ส่งผลให้ตัวแทนจำหน่ายต้องพึ่งพาการชักชวนคนเข้าร่วมเครือข่ายมากกว่าการขายสินค้า ซึ่งขัดกับหลักการของธุรกิจ MLM ที่เน้นการสร้างรายได้จากการขายสินค้าและบริการที่มีคุณภาพ
3. การใช้คนดังและการโฆษณาเกินจริง
The iCon Group ใช้ดาราและคนดังเพื่อสร้างภาพลักษณ์ที่น่าเชื่อถือ แต่การใช้คนดังนี้อาจเป็นเพียงกลยุทธ์ทางการตลาดเพื่อหลอกลวงประชาชน โดยพวกเขาไม่ได้มุ่งเน้นการขายสินค้าจริงแต่ใช้ "หลักฐานทางสังคม" (Social Proof) ซึ่งอาศัยอิทธิพลจากบุคคลที่มีชื่อเสียงเพื่อเพิ่มความน่าเชื่อถือให้กับธุรกิจ กลยุทธ์นี้ถูกใช้ในธุรกิจที่ต้องการสร้างความเชื่อถือในวงกว้างอย่างรวดเร็ว
หลักการจิตวิทยาที่ใช้ในธุรกิจ
- Social Proof - การเห็นคนดังเข้าร่วมธุรกิจทำให้คนทั่วไปเชื่อว่าธุรกิจนี้น่าเชื่อถือ
- Fear of Missing Out (FOMO) - กลยุทธ์กระตุ้นความกลัวว่าจะพลาดโอกาสในการประสบความสำเร็จหรือได้รับผลตอบแทนสูง ชักจูงให้คนรีบเข้าร่วม
- Commitment and Consistency - เมื่อผู้เข้าร่วมเริ่มต้นลงทุนแล้ว พวกเขามักจะมีแนวโน้มทำต่อไปแม้ว่าจะมีความเสี่ยง เพราะต้องการรักษาภาพลักษณ์ของการตัดสินใจของตัวเอง
- Cognitive Dissonance - ผู้เข้าร่วมมักปฏิเสธข้อมูลที่ขัดแย้งกับการตัดสินใจของตนเอง และหาเหตุผลสนับสนุนการกระทำของตนเพื่อหลีกเลี่ยงความรู้สึกผิด
MLM vs แชร์ลูกโซ่: ความแตกต่างที่ชัดเจน
ธุรกิจ MLM ที่ถูกต้องตามกฎหมายจะเน้นที่การขายสินค้าและบริการที่มีมูลค่าในตัวเอง ในขณะที่แชร์ลูกโซ่มุ่งเน้นการหาสมาชิกใหม่เพื่อระดมทุนและหมุนเวียนเงินในระบบโดยไม่มีสินค้าเป็นหลัก หากไม่มีการขายสินค้าจริงหรือการหมุนเวียนเงินอาศัยจากการรับสมัครสมาชิกใหม่ ธุรกิจนั้นอาจเข้าข่ายเป็นแชร์ลูกโซ่ซึ่งผิดกฎหมาย
ตัวอย่าง MLM ที่ถูกต้องตามกฎหมาย เช่น Amway, Herbalife, Nu Skin ที่เน้นการขายสินค้าและตรวจสอบตามกฎหมาย ส่วน แชร์ลูกโซ่ มักเน้นการชักชวนเข้าร่วมมากกว่าการขายสินค้า เช่นกรณีของ The iCon Group ที่เน้นการรับสมัครสมาชิกมากกว่าการขายสินค้าอย่างชัดเจน
บทบาทของดาราและคนดัง: เหยื่อหรือผู้ร่วมขบวนการ?
กรณีดาราและคนดังที่เข้ามาเป็นพรีเซนเตอร์ให้ The iCon Group เป็นประเด็นที่ต้องพิจารณาอย่างรอบคอบ บางส่วนอาจถือว่าเป็นเหยื่อของธุรกิจเพราะไม่ได้ทราบถึงรายละเอียดเชิงลึกเกี่ยวกับการดำเนินงานที่อาจผิดกฎหมาย ขณะที่บางคนอาจเข้าร่วมในระดับที่ลึกกว่าการเป็นเพียงพรีเซนเตอร์ เช่น รับรู้โครงสร้างธุรกิจและมีส่วนได้เสียในธุรกิจ ในกรณีหลังนี้ อาจถูกพิจารณาเป็นผู้ร่วมขบวนการหลอกลวงประชาชนและอาจถูกดำเนินคดีทางกฎหมายได้
สรุป กรณี The iCon Group เน้นการชักชวนคนเข้าร่วมมากกว่าการขายสินค้า มีลักษณะที่คล้ายคลึงกับแชร์ลูกโซ่ ซึ่งเป็นการดำเนินธุรกิจที่เสี่ยงต่อการล้มละลายและสร้างความเสียหายแก่ผู้เข้าร่วม ดาราและคนดังที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจนี้มีทั้งที่เป็นเหยื่อและอาจมีผู้ที่เป็นผู้ร่วมขบวนการ การดำเนินคดีทางกฎหมายจะขึ้นอยู่กับหลักฐานและเจตนาของผู้ที่เกี่ยวข้องในธุรกิจ
จากมุมมองทางจิตวิทยา หลายปัจจัยสามารถอธิบายได้ว่าทำไมผู้คนถึงถูกดึงดูดให้เข้าร่วมธุรกิจนี้:
- ความต้องการการยอมรับในสังคม: ผู้เข้าร่วมธุรกิจอาจรู้สึกว่าการอยู่ในกลุ่มจะได้รับการยอมรับจากสังคม ซึ่งเป็นแรงจูงใจสำคัญ
- ความเอนเอียงทางความคิดในแง่ดีเกินไป: ผู้คนมักมองตนเองในแง่ดีเกินไป และเชื่อว่าพวกเขาจะประสบความสำเร็จมากกว่าคนอื่น
- แรงกดดันทางการเงินและความหวัง: ผู้ที่เผชิญกับปัญหาการเงินมักจะยอมเสี่ยง โดยมีความหวังว่าการลงทุนนี้จะเป็นทางออก
- ความไม่สอดคล้องทางความคิด: เมื่อมีการตัดสินใจลงทุนไปแล้ว ผู้คนมักจะปฏิเสธหรือมองข้ามข้อมูลที่ขัดแย้งกับการตัดสินใจของตนเอง
- การเสริมแรงแบบไม่แน่นอน: การให้รางวัลแบบไม่สม่ำเสมอช่วยกระตุ้นให้คนเข้าร่วมต่อไป แม้ว่าจะไม่ได้รับผลตอบแทนที่ชัดเจนก็ตาม
ปัจจัยเหล่านี้ช่วยอธิบายว่าทำไมคนจำนวนมากยังคงเข้าร่วมและอยู่ในธุรกิจเช่น The iCon Group แม้จะมีสัญญาณเตือนหลายอย่า
สัญญาณเตือนที่ชี้ให้เห็นถึงความผิดปกติในธุรกิจอย่าง The iCon Group รวมถึงธุรกิจเครือข่าย (MLM) อื่น ๆ ที่อาจเป็นการฉ้อโกง มีดังนี้:
การส่งเสริมรายได้ที่ไม่สมจริง: หนึ่งในสัญญาณที่พบได้ทั่วไปคือการโฆษณาว่าผู้เข้าร่วมสามารถทำรายได้มหาศาลอย่างรวดเร็ว แต่ความจริงแล้วมีเพียงส่วนน้อยที่ได้กำไร ผู้ขายส่วนใหญ่มักต้องลงทุนซ้ำและไม่ได้ผลตอบแทนตามที่คาดหวัง
.การใช้คนดังและอินฟลูเอนเซอร์: การใช้ผู้มีชื่อเสียงหรืออินฟลูเอนเซอร์ช่วยโปรโมทสินค้าและแผนธุรกิจ ทำให้ดูน่าเชื่อถือและยิ่งดึงดูดให้คนเชื่อว่าการเข้าร่วมธุรกิจนี้จะประสบความสำเร็จ ซึ่งเป็นกลยุทธ์ที่ The iCon Group ใช้ โดยมีข้อกล่าวหาว่าการลงทุนที่เกิดขึ้นอาจไม่ได้รับสินค้าในบางกรณี
.การกดดันให้ลงทุนเพิ่มเติม: ผู้ที่เข้าร่วมหลายคนรายงานว่าถูกกดดันให้ลงทุนมากขึ้น เพื่อทำยอดขายหรือรักษาตำแหน่งของตนในโครงสร้างบริษัท บางคนถึงขั้นกู้ยืมเงินหรือขายทรัพย์สินเพื่อทำตามโควต้า ซึ่งมักจะนำไปสู่ปัญหาทางการเงินหรือการล้มละลาย
.โครงสร้างรายได้ที่เน้นการสรรหาคนใหม่มากกว่าขายสินค้า: หากโครงสร้างธุรกิจให้ความสำคัญกับการสรรหาผู้เข้าร่วมใหม่มากกว่าการขายผลิตภัณฑ์จริง นี่เป็นสัญญาณเตือนว่าอาจเป็นแผนการลวงโลก (pyramid scheme)
.การจ่ายผลตอบแทนที่ไม่แน่นอน: การใช้กลยุทธ์การให้รางวัลแบบไม่แน่นอน (intermittent reinforcement) เช่น รางวัลใหญ่ที่เกิดขึ้นไม่บ่อย แต่ทำให้ผู้เข้าร่วมตื่นเต้นและมีความหวังในการได้รับรางวัลในครั้งต่อไป ทำให้คนยังคงอยู่ในระบบ แม้จะไม่เคยได้ผลตอบแทนที่คาดหวังไว้
.
สัญญาณเหล่านี้เป็นสิ่งที่ควรระวัง หากพบเจอในธุรกิจที่กำลังเข้าร่วม ควรศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมและประเมินความเสี่ยงก่อนตัดสินใจลงทุน.
